Entretien entre l’abbé Van Der Biest et des membres de la Plateforme Marolles à propos du projet de parking place du Jeu de Balle et de la « Bataille des Marolles » de 1969.
Archives mensuelles : janvier 2015
Pétition citoyenne pour le classement de la place du Jeu de Balle
L’association Pétitions-Patrimoine, en collaboration avec la Plateforme Marolles, vient de déposer ce 20 janvier auprès de l’administration des Monuments et Sites de la Région bruxelloise une pétition de classement comme site de l’ensemble de l’espace public de la place du Jeu de Balle, ainsi que de plusieurs bâtiments qui s’y trouvent et de l’ancien abri anti-aérien situé dans son sous-sol.
L’annonce récente d’un projet de construction de parking sous la place du Jeu de Balle a permis à de nombreux Bruxellois de découvrir que le retard dans la politique de classement à Bruxelles est tel que, ni cette place, ni les principaux édifices qui la caractérisent ne font l’objet d’une quelconque mesure de protection. Même l’emblématique ancienne caserne des pompiers due à l’architecte Joseph Poelaert ne jouit d’aucune protection à ce jour.
C’est également à cette occasion qu’un explorateur urbain a rendu public un reportage photographique montrant le parfait état de conservation de l’abri anti-aérien se situant sous la place et dont de nombreuses personnes ignoraient jusqu’à l’existence.
Il convenait dès lors de combler cette lacune en proposant au classement la place du Jeu de Balle, hôte du Vieux Marché depuis 1873, et des bâtiments et ensembles les plus significatifs qui la caractérisent.
Avec l’aide de l’association Pétitions-Patrimoine et de la Plateforme Marolles, une demande de classement par pétition vient donc d’être remise aux autorités régionales, conformément au Code bruxellois de l’Aménagement du Territoire (CoBAT) qui permet de demander au Gouvernement régional l’ouverture d’une procédure de classement.
La demande introduite concerne :
- L’ensemble de l’espace public de la place du Jeu de Balle, qui a conservé un aspect proche de son état d’origine (notamment grâce à la présence quotidienne du Vieux Marché depuis 1873). Sa simplicité, sa lisière d’arbres et l’uniformité des matériaux de qualité, dont les fameux pavés qui la recouvrent, sont typiques des aménagements publics du XIXe et du début du XXe siècle. Peu de places bruxelloises ont su conserver à ce point ce caractère et/ou leur typologie d’origine.
- L’église paroissiale de l’Immaculée Conception, construite en plusieurs phases entre 1852 et 1870, sur la partie occidentale de la place.
- L’ancienne demeure du sacristain construite en 1862 et huit maisons de style néo-classique datant de 1866, qui font partie du bâti d’origine, jouxtant l’église de part et d’autre et qui permettent, par leurs gabarits réguliers, d’en rendre l’échelle d’autant plus lisible.
- L’ancienne Caserne des pompiers, construite en 1861-1863 selon les plans de l’architecte Joseph Poelaert, qui occupe toute la face orientale de la place.
- L’ancien abri anti-aérien se trouvant dans le sous-sol de la place, probablement aménagé en 1942 dans le cadre de l’organisation générale de la Défense Aérienne Passive, dans une partie des sous-sols des Ateliers du Renard, usine de construction de locomotives démolie au moment de la création de la rue Blaes et de la place du Jeu de Balle. La présence d’inscriptions « défense d’uriner » et « défense de cracher » en français et en néerlandais atteste que le lieu était destiné à la population civile bruxelloise, pour servir de refuge en cas d’attaque aérienne. Il s’agit d’un des rares témoins matériels à Bruxelles du second conflit mondial, la plupart des abris anti-aériens ayant été détruits après la guerre (par exemple : place Fontainas, Porte de Ninove, Théâtre flamand, rue de l’Hôpital sous le tunnel de la Jonction, ou encore l’abri-hôpital de la Porte de Hal relié par un tunnel à l’Institut Bordet).
L’intérêt patrimonial et historique de la place du Jeu de Balle, si caractéristique du Vieux Bruxelles et du folklore populaire bruxellois, est évident aux yeux de nombreux Bruxellois mais est aussi largement reconnu tant en Belgique qu’à l’étranger. Les quelques jours de collecte des signatures, par la réaction du public rencontré, ont permis de réaffirmer cette évidence avec force.
La Plateforme Marolles et Pétitions-Patrimoine attendent maintenant que le Gouvernement régional bruxellois prenne la mesure de classement qui s’impose pour cette place riche en patrimoine architectural, historique, folklorique ou archéologique et si chère aux cœurs des Bruxellois. Pour les associations, riverains et signataires, le classement permettra de garantir un avenir qui tienne pleinement compte de ce patrimoine et tourne définitivement le dos aux pires années de bruxellisation qui ont menacé le quartier des Marolles depuis les projets d’extension du Palais de Justice en passant par les vélléités de démolition de l’ancienne caserne avant sa reconversion.
Vous trouverez ci-joint la notice détaillant l’histoire et l’intérêt patrimonial de la place et des différents éléments concernés par cette demande de classement.
Petitie van burgers die de klassering vragen van het Vossenplein
De vereniging Petitions-Patrimoine heeft nu dinsdag 20 januari in samenwerking met het Platform van de Marollen een petitie neergelegd bij de administratie voor Monumenten en landschappen voor de regio Brussel. Met deze petitie vragen de ondertekenaars om de volledige publieke ruimte van het Vossenplein en ook verschillende gebouwen die er zich bevinden evenals de voormalige ondergrondse schuilkelder te erkennen als beschermd erfgoed.
Naar aanleiding van de recente aankondiging van de bouw van een parking onder het Vossenplein, ontdekten vele Brusselaars dat de achterstand in klassering van plaatsen en gebouwen dermate groot is dat zowel dit plein als de belangrijkste gebouwen gelegen er rond geen enkele vorm van bescherming genieten. Zelfs de iconische voormalige brandweerkazerne, ontworpen door de bekende architect Joseph Poulaert geniet van geen enkele bescherming.
Naar dezelfde aanleiding werd een fotoreportage gepubliceerd waaruit de perfecte staat bleek van de voormalige ondergrondse schuilkelder die zich onder het Vossenplein bevindt en waarvan velen het bestaan niet kenden.
Vandaar de idee om deze lacune in te vullen door voor te stellen om het Vossenplein, waar sinds 1873 de oude markt plaats grijpt, en ook de gebouwen en het geheel dat het plein karakteriseert te klasseren als beschermd erfgoed.
Met de hulp van de vereniging Pétitions-Patrimoine en het platform van de Marollen werd een aanvraag ingediend, conform aan het Brusselse Wetboek voor ruimtelijke ordening (BWRO), die toestaat om aan de Regionale regering de opening te vragen van een klasseringsprocedure.
De ingediende aanvraag betreft :
- Het geheel van de publieke ruimte van het Vossenplein, die zijn oorspronkelijke staat heeft bewaard omdat er dagelijks sinds 1873 de oude markt plaats vindt. De soberheid van het plein, de inplanting van de bomen, de hoogwaardige materialen waaronder de bekende kasseien waarmee het plein belegd is, dat alles is typisch voor de publieke ruimte uit de 19de en begin 20ste eeuw. Weinig Brusselse pleinen hebben zozeer hun oorspronkelijk karakter en/of aard bewaard.
- De parochiekerk van de Onbevlekte Ontvangenis, gebouwd in meerdere fasen tussen 1852 en 1870 die zich aan de Westelijke zijde van het plein bevindt.
- Het voormalige huis van de koster gebouwd in 1862 en acht huizen van neoklassieke stijl uit 1866, die deel uitmaken van het originele concept, gelegen aan beide kanten van de kerk en die met hun regelmatige patronen de kerk des te meer tot haar recht laten komen.
- De voormalige Brandweerkazerne, gebouwd in 1861-1863 volgens de plannen van de architect Joseph Poelaert, die de hele oostkant van het plein bezet.
- De voormalige ondergronds schuilkelder gelegen onder het plein, waarschijnlijk aangelegd in 1942 in het kader van de organisatie van de algemene luchtdefensie in een gedeelte van de onderbouw van de ateliers du Renard (ateliers van de Vos), een fabriek voor de bouw van locomotieven die werd afgebroken bij de aanleg van de Blaesstraat en het Vossenplein. De opschriften in het Frans en het Nederlands « verboden te urineren » en « verboden te spuwen » tonen aan dat de kelder bestemd was voor de Brusselse burgerbevolking om bij luchtbombardementen te kunnen schuilen. Het is één van de weinige overblijfselen in Brussel die getuigen van de tweede wereldoorlog, de meeste schuilkelders werden na de oorlog immers afgebroken (bijvoorbeeld : op het Fontainasplein, de Ninoofse poort, het Vlaams theater of nog het ondergronds ziekenhuis aan de Hallepoort verbonden via een tunnel met het Bordet-instituut.
In de ogen van vele Brusselaars is het historisch belang als erfgoed van het Vossenplein, die het oude Brussel en de folklore van de Brusselse bevolking vertegenwoordigd, vanzelfsprekend. En dit is zowel in België als in het buitenland erkend. Het feit dat de nodige handtekeningen in enkele dagen werden opgehaald en de reacties bij het publiek zijn daar duidelijke bewijzen van.
Het platform van de Marollen en de vereniging Petitions-Patrimoine verwachten nu van de Brusselse regering dat ze de nodige stappen onderneemt om dit plein dat belangrijk is omwille van zijn architecturaal, historisch, folkloristisch en archeologisch erfgoed en dat zo nauw aan het hart lgt van de Brusselaars, te klasseren als beschermd erfgoed. Voor de verenigingen, de buurtbewoners en de ondertekenaars zal de klassering een toekomst garanderen die ten volle rekening houdt met dit erfgoed en definitief de rug keert aan de slechtste jaren van de « Brusselisering » toen de Marollenwijk bedreigd werd: we denken aan de projecten voor de uitbreiding van het justitiepaleis en de pogingen om de brandweerkazerne af te breken toen die nog niet gerenoveerd was.
In bijlage vindt u de nota over de geschiedenis en het belang als erfgoed van het plein en de bijhorende elementen die in aanmerking komen voor klassering.